موقعیت جغرافیایی
استان خراسان جنوبی با وسعتی بیش از 95388 کیلومتر مربع ، از شمال به خراسان رضوی و از شرق حدود 330  کیلومتر مرز مشترک با کشور افغانستان داشته و از غرب به استان یزد و از جنوب به استانهای  سیستان و بلوچستان و کرمان محدود می باشد .
تقسیمات کشوری
استان خراسان جنوبی دارای 11 شهرستان ، 28شهر ، 25 بخش ، 61 دهستان می باشد. 
جمعیت
براساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال90 و باتوجه به الحاق شهرستان طبس به این استان، جمعیت استان خراسان جنوبی بالغ بر 732192 نفر می باشد بطوریکه از این تعداد 414173نفر از جمعیت استان در مناطق شهری و تعداد 318019نفر در مناطق روستایی ساکن هستند .
تعداد ادارات ثبت احوال
تعداد 11 اداره در شهرستانها 1 اداره دربخش دستگردان و 4 نمایندگی فعال در در بخشهای نیمبلوک، دیهوک، مود و زهان مستقر می باشد و مراکز بخش ها که فاقد اداره و نمایندگی می باشد هفته ای دو روز توسط همکاران در مراکز بخش ها خدمت رسانی به مردم انجام می گیرد

گروههای قومی استان:
از نظر قومیت مردم این منطقه از تیره پارت ها و اقوام آریایی هستند که از زمان‌های قبل از اسلام در این منطقه زندگی می کرده‌اند.
علاوه بر قوم پارس از دیگر اقوام ساکنان در منطقه قوم بلوچ وقوم عرب میباشند .در شهرستان نهنبندان اقوام بلوچ از عشایر کوچ نشین منطقه‌ای زابل می‌باشند که امروز در نقاط مختلف شهرستان نهنبندان سکونت اختیار گزیده اند . اقوام عرب نیز در منطقه‌ای بنام عربخانه که یکی از دهستان های این شهرستان می‌باشد سکنی گزیده اند.عرب های عربخانه از بازماندگان اعرابی می باشند که جزو سپاهیان حازم بن خریمه در سال 150 ه.ق برای سرکوبی قیام مردم خراسان و سیستان به این منطقه آمده بودند ازمیان نقاط بررسی شده ساکنیین روستای فراتان عرب هستند که به دلیل ارتباط و ازدواج های زیاد با اقوام پارس قومیت اصلی خود را از دست داده‌اند و امروز خود را از اقوام پارس می دانند با توجه به این که زبان عربی را نیز بطور کامل از یاد برده‌اند وهیچ یک به این زبان صحبت نمی‌کنند.
در شهرستان قاینات نیز تنها قوم ساکنین در منطقه که اکثریت را شامل می شود قوم پارس می باشد براساس گفته اهالی قومییت اصلی مردمان روستاهای خضری وپهنایی عرب بوده است. روستای خضری از نژاد عرب عراق و حجاز وروستای پهنایی از نژاد عربخانه بیرجند میباشد. از دیگر اقوام ساکن در منطقه که سابقه سکونت چندانی ندارد قوم ترک وبلوچ می باشند که به عنوان کارمند در ادارات دولتی مشغول به کار می‌باشند در طی جنگها و درگیریهای داخلی کشور افغانستان تعدادی از خانواده های افغانی به منطقه مهاجرت نمودند که با برگشت افاغنه به کشورشان امروز تنها خانواده های انگشت شماری در شهر و روستاهای مرزی روزگار می گذرانند.
بررسی دین وگرایشهای مذهبی استان
یکی از ابعاد وجود انسان گرایش به امر مقدس و ماورایی است که او را به فعالیت دینی و مذهبی می‌کشاند. از این رو یکی از انواع فعالیت زمان فراغت را، می‌توان فعالیت مذهبی دانست. این نوع فعالیت شاخصی است که با آن می‌توان عرصه رفتاری دینداری و به عبارت دیگر مناسکی دین را تا حد زیادی مورد بررسی قرار دارد. حول همین نوع فعالیت شبکه‌ای از روابط در جامعه پدید می‌آید که از آن می‌توان به «اجتماع دینی» یادکرد.
تاریخ مذهب و دین در استان خراسان جنوبی
از زمانی که با آسیای مرکزی برخورد می‌کنیم مسئله اساسی عبارت است از بنیان مذهب زرتشت در این منطقه نظریه‌ای که در اروپای غربی مورد تأئید می‌باشد عبارتست از اینکه زرتشت در آسیای مرکزی تولد یافته و هم چنین در آنجا اصول مذهب خود را ترتیب داده است و بالاخره اینکه زرتشت مذهب مسلط بومی منطقه بوده است. بنابراین کوشیدند داده‌های باستان شناسی را براساس برخی قسمت‌های اوستا، کتاب مقدس زرتشتیان تفسیر کنند. به طور مثال مجسمه‌های زنانی‌که به مقدار زیاد پیدا می‌شود به عنوان مجسمه آناهیتا، الهه اوستایی آب و دنیای گیاهی توجیه و تفسیر شده است.
نظریه ای که وسعت قابل ملاحظه‌ای دارد چنین است که دفن کردن در استودان که از مشخصات عمده آسیای مرکزی می‌باشد، یک رسم زرتشتی است. دلیلی که دربارة استودان به عنوان یک سنت وابسته به زرتشتی‌ها عنوان می‌شود. به نظر ضعیف است.
با توجه به مقامی که دین زرتشت در میان دیگر ادیان آسیای مرکزی داشته است باید توجه داشت که با وجود وسعت بررسی‌های باستانشناسی هنوز هیچ معبدی کشف نشده که به گونه قطعی آن را به عنوان یک آتشکده شناخت در این حال در جریان حفاری‌ها تاکنون معابد دیگری متعلق به سایر مذاهب کشف شده‌اند. جالب‌تر آنکه هیچ مدرکی در هیچ یک از زبان‌های آسیای مرکزی، تا به حال کوچکترین ارتباطی را با مذهب زرتشت نشان نمی‌دهند. تمامی این دلایل نشان دهندة این امرند که مذهب مزبور آیین مسلط منطقه نبوده است.
در ضمن هیچ مدرکی نشان نمی‌دهد که هرگز مذهبی کوشیده باشد تا خود را به عنوان مذهب دوستی و حکومتی بر سراسر منطقه بقبولاند. بلکه منطقه به عنوان پناهگاهی برای معتقدان آیین‌های متعدد و یا دارندگان اعتقادات الحادی و تحت تعقیب قرار گرفته در کشورهایی مانند ایران و بیزانس بوده است.
خراسان از دیرباز محل برخورد دین‌ها و مذهب‌های گوناگون بوده است. این سرزمین با دو فرهنگ بزرگ چین و هند همسایه بود و جریان‌های مذهبی این فرهنگ‌ها این منطقه را تحت تاثیر خود قرار می‌داد. پیش از اسلام، دین بودایی نواح بلخ، تخارستان و حتی برخی از نواحی خراسان امروزی را فرا گرفته بود.
آیین زرتشت نیز بر پایه باور بسیاری از تاریخ نگاران، نخست در سده 6 پیش از میلاد در شمال شرقی ایران، از جمله خراسان کنونی گسترش یافت.
مذهب شیعه جعفری از گذشته‌های دور در خراسان پیروان زیادی داشته است. وجود مرقد مطهر حضرت امام رضا در مشهد، ازدلایل‌ گرد آمدن شیعیان در این منطقه است. در حال حاضر بیش از 99 درصد ساکنان شیعی مذهب‌اند ولی مسلمانان سنی مذهب و زرتشتیان نیز در این منطقه زندگی می‌کنند.
دین
درخراسان بعد از اسلام که حدود بیش 99 درصد جمعیت شهرستان را در بر می‌گیرد، تنها آیینی که می‌توان از آن نام برد زرتشتی است» مطلبی که در این زمینه به آن می‌باید اشاره کرده این است که در شهرستان بیرجند از دیرباز روستاهایی وجود داشته که اهل تسنن در آنها سکونت داشته‌اند. بخش عمده این روستاها در ناحیه‌ای معروف به «سنی خونه» مجتمع هستند که حدوداً در شمال شرقی شهرستان بیرجند قرار گرفته است.
اصولاً موقعیت جغرافیایی شهرستان بیرجند در مجاورت افغانستان و فاصلة کم نقاط مرزی با قسمت‌های داخلی شهرستان موجب گردیده است در قسمت‌های شرقی شهرستان غلبه بر اهل سنت باشد به خصوص اینکه در سال‌های بعد از انقلاب و در پی جنگ‌های داخلی افغانستان، با مهاجرت افاغنه به این شهرستان و سکونت آنها در نواحی شمال شرقی، از جمله اردوگاههای «شمس آباد»و «پهواز» و ... نسبت اهل تسنن به شیعیان تغییر یافته است.
در شهرستان قاینات، از نظر گروههای مذهبی از گذشته تا به حال ساکنان منطقه از مسلمانان اهل تشیع (اثنی عشری) بوده و هستند.
در گذشته تنها در روستای سده عده زیادی از پیروان فرقه اسماعیلیه و در روستای بیهود نیز حدود 40 خانوار اهل تصرف سکونت داشتند. اما امروز هیچ یک از پیروان این فرقه‌ها در این روستاها نمی‌باشند.
در شهرستان نهبندان، در حال حاضر بیشتر ساکنان شهرستان را مسلمانان اهل تشیع تشکیل می‌دهند. به علت قرار گرفتن این شهرستان در همسایگی استان سیستان و بلوچستان که اکثریت ساکنان آن اهل تسنن می‌باشند تعدادی از خانوارهای مسلمان اهل تسنن که در گذشته کوچ رو بوده و به مراتع این شهرستان کوچ می‌کرده‌اند، در حال حاضر نقاط مختلف این منطقه ساکن و درصدی از ساکنان شهرستان نهبندان را به خود اختصاص می‌دهند.
براساس اطلاعات مردمی و قبرهایی که در منطقه مشاهده شده است معلوم می‌شود که در گذشته گبرها در این منطقه سکونت داشته‌اند، علاوه بر این وجود قلعه‌هایی مربوط به دورة اسماعیلیه خود حاکی بر حضور و سکونت پیروان فرقه اسماعیلیه در این منطقه می‌باشد.

   

   

  

   

---

تعداد بازدید این صفحه :24918
تاریخ انتشار صفحه : 1393/06/31